Монголын байгаль орчны төлөөх хуульчдын холбоо, болон “Босоо Монголын голомт” ТББ хамтран “Ноён уулын бүс нутгийн түүхийн дурсгалт газрыг дэлхийн соёлын өвд бүртгүүлэх талаар олон жил ярьж ирсэн.
Ерөнхийлөгч Х.Баттулга 2017 онд сонгуульд нэр дэвшиж байхдаа тус уулыг хамгийн түрүүнд ЮНЕСКО-д бүртгүүлэхээ амлаж байв. Гэтэл өнөөдрийг хүртэл уг ажил зогсонги байдалтай болсон талаар эх сурвалж мэдээллэв.
Ноён уул нь зөвхөн монголын төдийгүй дэлхийн хүн төрлөхтний өв соёлын дурсгалыг өөртөө агуулсан томоохон дургалт газар юм.
Ноён ууланд байх Хүннүгийн үеийн булш нь ХХ зууны археологийн томоохон нээлтэнд тооцогддог. 1912 онд Богд хаант Монгол улсын нийслэл Өргөө хотоос 130 км зайд орших Хараа голын эх, Ноён уулын модон дунд Сүжигт, Журамт, Хужирт гэсэн гурван амны эхэнд олон хонхор байгааг алтны хайгуулын “Монголор” пүүсийн техникч А.Боллад хэмээх буриад хүн олж байсан.
Мэдээллийн дагуу Оросын ШУА-ын хайгуулын анги ирэхээр төлөвлөсөн ч дэлхийн I дайн гарсантай холбоотойгоор судалгааны ажлаа хойшлуулжээ. Түүний дараа 1924-1925 онд П.К.Козловын удирдсан Монгол, Төвдийн хайгуулын анги Ноён ууланд 200 орчим булш байгааг илрүүлж, 6-р булшнаас түүхийн маш ховор олдворуудыг малтан гаргажээ.
